KỸ THUẬT NUÔI CHIM YẾN THÀNH CÔNG - PHẦN 1

                                             Lời nói đầu

(" Kỹ thuật nhà nuôi yến thành công " gồm 7 phần, chúng tôi xin giới thiệu trước Phần 1)

      Tốc độ xây dựng nhà nuôi yến ở Việt Nam bùng phát nhanh, từ khoảng 30 nhà yến có trước năm 2006 đến cuối năm 2011 có hơn 2.500 nhà. Sự bùng phát này chắc chắn sẽ không có điểm dừng, điểm bão hòa vì trước lợi nhuận quá cao của nghề nuôi chim yến lấy tổ, đến năm 2025 con số nhà yến có thể không thấp hơn 25.000 nhà.

Mô hình nhà yến

      Thành phố Hồ Chí Minh đã có hơn 500 nhà. Tiền Giang khoảng 250 nhà. Bạc Liêu, Cà Mau Và Rạch Giá gần 500 nhà. Đồng nai, Bà Rịa-Vũng Tàu, Bình Phước, Bình Dương Và Tây Ninh xấp xỉ 300 nhà. Các tỉnh miền Trung ven biển Đông gần 900 nhà, riêng Đà Nẵng đã có hơn 400 nhà.

      Với đặc tính của loài chim yến cho tổ trắng C.fuciphaga, nơi nào có tiếng chim của đồng loại thì gần như sẽ có chúng về và ở đó môi trường phù hợp thì chim ở lâu dài và làm tổ sinh sản duy trì nòi giống. Kết quả có hơn 45% nhà yến thành công thu 30-40kg tổ yến/năm, cá biệt có nhà hơn 250 kg/năm, khoảng 25% nhà yến có tổ nhưng ít 15 kg/năm và gần 30% là các nhà yến kém hiệu quả cả năm chỉ có vài kg tổ, có nhà chim yến về nhưng bỏ đi không làm tổ.

      Bên cạnh nhiều nhà nuôi yến chấp nhận thua cuộc “ Lộc trời dễ cho mà khó lấy” tháo dỡ cải cải tạo lại để làm nhà ở, hoạt động xây nhà yến mới lúc nào cũng sôi động, mỗi ngày có vài chục nhà yến đang xây, lạc quan “xây nhà đẻ ra tiền” lộc trời cho mỗi năm mỗi nhiều.

     Đi sau Indonesia hơn 40 năm nhưng không rút ra được bài học từ nước này là tỷ lệ nhà yến thất bại gần 50% do lượng nhà yến bùng phát quá nhanh hơn số chim tăng đàn mỗi năm, ở Việt Nam chỉ vài năm mà tỷ lệ nhà yến kém hiệu quả gần 35%.

     Nghề yến Việt Nam nên tìm hiểu cách tổ chức ở Philippines có nghề nuôi chim yến phát triển bền vững với gần 200.000 nhà yến.

     Con số 3.000 nhà yến, có gần 30% kém hiệu quả gây thiệt hại gần 600-700 tỷ đồng cho nhà đâu tư chỉ mới xây dựng trong năm 2009-2011, thật là lớn.

      Quy lỗi thất bại do số chim yến tăng đàn không đáp ứng kịp tốc độ nhà yến xây mới, nhưng đi sâu vào là có rất nhiều lý do để đi đến thất bai: thiết kế sai, vật tư thiết bị kém chất lương, vận hành sai, tính kỹ thuật không còn đang bị thương mại hóa cung cấp vật tư-lắp đặt.

     Ỏ Đồng Xoài Bình Phước, huyện Đất Đỏ Bà Rịa-Vũng Tàu và thị xã Bạc Liêu có nhiều nhà yến bị mạc gỗ, bị nấm mốc phá hoại, ở thị xã Bà Rịa, Cửa Cạn Phú Quốc có nhà yến chim bay về nhưng không vô nhà…đã minh chứng điều này.

     Biện pháp nào để phòng tránh thất bại, tiếp theo tập sách “Chim yến – Đầu tư & Kỹ thuật xây dựng nhà khai thác tổ yến”, chúng tôi xin trình bày tiếp tập sách “ Chim yến – Biện pháp kỹ thuật giúp nhà nuôi chim yến thành công”.

     Các ý kiến trong tập sách là tổng hợp của các công trình nghiên cứu của các nhà khoa học trong nước và ngoài nước, các chủ nhà yến, các chuyên viên và các kỹ thuật viên nhiều kinh nghiệm về kỹ thuật nuôi chim yến trong nhà.

   Xin chân thành cảm ơn!

Khu vục có chim yến sinh sống

            Phần 1

         ĐẶC ĐIỂM CỦA CHIM YẾN LÀM TỔ

        Đây là loại chim yến tổ trắng C.fuciphaga, sống hoang dã trong các hang động thiên nhiên ở các hải đảo, chỉ có ở vùng Đông Nam Á.

      

       Chim làm tổ hoàn toàn bằng nước bọt nên chất lượng và giá trị thương mại của tổ yến cao hơn 60-200% so với tổ của các loài chim yến tổ đen C.maxima ở Malaysia, Indonesia, Thái Lan cho tổ yến có khoảng 90% là nước bọt và 10% là long cơ thể và tổ của chim yến Ấn Độ C.unicolor ở Ấn Độ và Srilanca cho tổ làm bằng nước bọt gắn với khoảng 40-50% các sợi cỏ, rêu và lông.

 1.ĐẶC ĐIỂM SINH THÁI

         Chim yến có thân dài 12-14cm, nặng 13-17 gr nhỏ hơn các loài yến khác, lông màu đen bóng đến nâu đen hay đen ánh thép và đôi khi có lông màu nâu sáng.

         

        Ở quần thể việt nam, chim có lông ngực xám, lông lưng có mảng sáng hơn, lưng không có khoảng trắng, đuôi bầu, sải cánh dài 12-15 cm, khi bay cánh đập toàn bộ. Cánh nhọn dài, đuôi ngắn gần như không chẻ. Xương cánh tay ngắn, chân ngắn có 4 ngón (3 trước, 1 sau) nên không đi được trên mặt đất chỉ bay lượn cả ngày trong không trung. Mỏ ngắn chỉ dùng cho việc bắt mồi côn trùng trong không khí. Khi bay, chim chớp nhẹ cánh liên tục và không bao giờ đậu trên cành cây và dây điện.

                     Chim thích chơi đùa với nước.

                     Chim có thể sống bầy đàn hoặc sống một mình. Trong nhà yến có thể có nhiều đàn sống chung với nhau.

                     Tại nơi trú ở, chim thích chỗ tối có độ sáng 0,02 lux, độ ẩm 65-80%, nhiệt độ 27-29⁰C.

                    Chim yến sinh sản 2-3 lứa/năm. Tổ yến nặng 8-12g

                    Chim yến tự điều hòa thân nhiệt thích nghi với môi trường, Sáng sớm trước khi rời khỏi nhà ở, chim khởi động để cho thân nhiệt tăng rồi mới bay kiếm mồi.Chiều về trước khi bay vào nhà, chim lượn nhiều vòng ở sân tự giảm thân nhiệt.

2. CÁCH PHÂN BIỆT VỚI CHIM ÉN VÀ CHIM YẾN CỎ

            Chim én nhạn sống phổ biến ở các đồng ruộng Việt Nam, lông màu đen, kích thước lớn hơn nhưng đuôi chẻ rất sâu. Chúng bay theo kiểu chớp chớp cánh ngắt quãng bay không liên tục và thường đậu trên cành cây, đọt tre và đặc biệt bay trên dây điện.

          

             Chim yến cỏ có thân hình giống chim yến, cách bay lượn cũng giống chim yến. Đặc điểm dễ nhận dạng là toàn thân màu đen tuyền nhưng trên phần đuôi có mảng trắng tiếng kêu đặc biệt, làm tổ bằng rơm rác nên có tên gọi là yến rác, thường làm tổ trên hiên nhà, hoặc các lam gió bên hông nhà, không có giá trị.

Chim yến cỏ

       

Chim én nhạn

              Rất dễ phân biệt chim yến với chim én và chim yến cỏ là khi dùng âm thanh gọi chim yến về, chỉ có chim yến bay lượn vòng quanh trên khu vực phát ra âm thanh, còn chim én nhạn và yến cỏ không bay đến.

 3. KHẢ NĂNG ĐỊNH VỊ TRONG BÓNG TỐI CỦA CHIM YẾN

           Chim yến phát ra âm thanh gọi là âm dội để dò đường. Âm dội có hai xung liên tiếp, mỗi xung là 1-2 ms.

               Mỗi con chim yến có đỉnh tần số âm thanh khác nhau nên khi nhận được âm dội chim có thể xác đinh âm dội của chính mình. Âm dội gặp vật cản sẽ dội lại để chim “nghe và thấy” được vật cản trước mắt và tránh đi. Trong nhà yến tối thẳm có cả hàng ngàn con, ngàn tổ yến cách nhau vài mm, khi chim bay về chỉ trong vài phút là đã tìm đến tổ chui vào, không va chạm tường, cầu thang, ván ngăn. Mỗi tổ có một cấu trúc riêng biệt do đôi chim tạo ra nên sẽ cho âm dội phản hồi đặc trưng, chỉ có chim làm ra tổ đó mới nhận biết tổ của mình.

           

              Chim yến non chỉ biết phát âm dội khi rời tổ.

4. CHIM YẾN LÀM TỔ, ĐẺ TRỨNG VÀ CHIM NON

            Chim yến 1 năm tuổi trưởng thành kết đôi sinh sản. Chim kết đôi cả đời, cả hai cùng ấp và cùng nuôi con.

             Vào tháng 3 âm lịch mỗi năm là mùa chim yến động dục sinh sản, chim làm tổ xong là bay lượn kêu ríu rít liên tục trong nhiều giờ và khoảng 10 ngày sau là chim đẻ trứng trong tổ.

             Chim làm tổ về đêm vì ngày đi kiếm ăn, tổ do chim đực xây dính vào thành tường hay ván gỗ.

            Đôi chim yến chọn một chỗ thích hợp trên vách tường hay trên tấm ván để xây tổ. Vị trí này được giữ cố định trong suốt cuộc đời của đôi chim nếu không có các biến động môi trường hay người bạn chim bị chết.

            Chim yến xây tổ bằng nước bọt tiết ra từ tuyến bọt nằm dưới lưỡi. Cặp tuyến này phát triển lớn trong thời gian làm tổ, có kích thước cực đại vào tháng 2-3 và thấp nhất vào tháng 8-10 sau đó xẹp xuống bình thường. Nước bọt gặp không khí khô lại sau 2-3 giờ.

           Trong khi đẻ trứng, chim vẫn tiếp tục làm tổ có thể cao thêm 1-2 mm.

           Một đêm chim làm được khoảng 1mm mép tổ với khoảng 0,13-15 gr nước bọt tiết ra.

            Tổ chim làm lần đầu nặng 7-15gr, lần hai nặng 5-10gr và các lần sau thì nhỏ nhẹ dần.

          Chim yến đẻ vào lúc 2-4 giò sáng. Trứng thứ hai đẻ sau trứng thứ nhất 3 ngày và có thể tới ngày thứ 6 nhưng thời gian trúng nở chỉ cách nhau 1,6 ngày tối đa là 4 ngày vì sau khi đẻ lần thứ 2 chim mới ấp. Chỉ có 72,6% số tổ có 2 trứng, 22,1% số tổ có 1 trứng, 6% số tổ không trứng.

Chim yến hàng - yến tổ trắng

         Nhiệt độ ở tổ ấp là 33,5-34⁰C, thời gian ấp là 26-29 ngày. Tỷ lệ trứng nở tự nhiên là 88-89% cho lứa đẻ đầu và 73-74% cho lứa đẻ sau.

        Sau 11 ngày ấp, tim phôi trứng xuất hiện, ngày thứ 15 tim phôi đập mạnh và thấy rõ.

        Ở lứa đẻ lần đầu, chim non rời tổ vào ngày thứ 43 sau khi nở, còn ở lứa thứ hai thì phải 45-47 ngày tuổi khi long cánh sơ cấp thứ 7 mọc hoàn chỉnh và trọng lượng cơ thể chim non là 14,4-14,7gr.

Tổ yến ( yến sào)

5.TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG ĐỐI VỚI CHIM YẾN LÀM TỔ

         Môi trường chung quanh có tác động rất lớn đến đời sống của chim yến.

      -      Nhiệt độ ảnh hưởng vùng sinh sống

      Viêt Nam có 2 vùng khí hậu. Miền Bắc (từ vĩ tuyến 17 N trở ra) có mùa Đông lạnh và ẩm không thuận lợi cho chim yến sinh sống, vào cuối mùa Xuân và trong mùa Hè có một số chim yến bay về trú ở nhưng không đủ thời gian để làm tổ vì khí hậu trở lạnh chim phải bay đi, vùng vịnh Hạ Long có một số chim yến trú ở. Miền Nam (Từ vĩ tuyến 17 N trở vào) chỉ có mùa mưa và mùa khô thuận lợi cho chim yến sinh sống nên số lượng có nhiều.

       Năm nào nhiệt độ từ tháng 12 đến tháng 1 xuống thấp dưới 18⁰C thì chim chậm làm tổ.

-          Lượng mưa ảnh hưởng đến sản lượng tổ

Mưa làm các loại thực vật sinh trưởng tốt, cô trùng sinh sống phát triển tăng lượng mồi ăn cho chim. Mồi ăn dồi dào, chim sớm tích lũy năng lượng đầy đủ thành thục sinh sản. Thức ăn đóng vai trò quyết định đến thời điểm sinh sản sớm hay muộn và sản lượng tổ.

 

-     Gió ảnh hưởng đến tốc độ làm tổ của chim

        

       Tốc độ gió ảnh hưởng đến việc làm tổ

       Gió lớn chim phải bay nhiều và mạnh hơn để bắt mồi vì côn trùng bị gió phân tán, chim dễ bị đói vì năng lượng không bù đắp nên không còn đủ năng lượng để làm tổ.

        Gió cấp 6 trở ên chim yến ngưng làm tổ.

  

       Trong khu vực chim ở bị gió bão mưa lớn, chim tự điều chỉnh thời điểm đi kiếm mồi ăn như đi sớm hơn hay chờ lúc gió bão hay mưa suy yếu và về nơi ở sớm hơn khi thời tiết thuận lợi.

-          Vi khí hậu ảnh hưởng đến chim sinh sống và chất lượng tổ

       Trong nơi ở nếu hàm lượng oxy chỉ có 14-15%, đổ ẩm thấp dưới 60% số chim ở sẽ ít đi và tổ dễ bị rộp chân bị rơi, nếu hàm lượng oxy 19-20% số chim ở  và làm tổ nhiều, độ ẩm cao trên 65% giúp tổ yến dính chắc.

Mời các bạn xem tiếp phần 2: Kỹ thuật nuôi chim yến thành công-Phần 2

Bài viết liên quan:

Xem thêm